Το ίδιο κι ας ακουστεί τραβηγμένο συμβαίνει λίγο παραπέρα στην Ομήρου, στο ινστιτούτο Γκαίτε
απ' έξω, όπου λαμβάνουν χώρα εξετάσεις γερμανικών. Οι υποψήφιοι, οι περισσότεροι νέα παιδιά, φοιτητές είτε λυκειόπαιδα, έχουν φτιάξει ένα μπουλούκι και περιμένουν να μπουν για τα προφορικά. Εδώ δεν φεύγουν αμέσως, αλλά περιμένουν όσο χρειάζεται για τις εξετάσεις που θα δώσουν το πτυχίο γερμανικών. Η ισχυρή πλειοψηφία δεν θέλει το πτυχίο για λόγους αγάπης προς την γλωσσομάθεια και δη την γερμανική γλώσσα, αλλά ως ένα χαρτί που κάπως θα χρησιμεύσει ως πολεμοφόδιο στον πόλεμο της αγοράς εργασίας.
Οι δύο πρέζες λοιπόν, η μια δίπλα από την άλλη. Από την μια αυτοί που πήγαν να βρουν την ικανοποίηση και κόλλησαν στην πρέζα και έγιναν εξαρτημένοι, από την άλλη οι εξαρτημένοι με τα προϊόντα γνώσης που ίσως οδηγήσουν στην ευχαρίστηση της εργασίας και της επιβίωσης στην κρίση που ζούμε.
Και ναι, είναι η δεύτερη στην Ομήρου, πρέζα, γιατί πλέον η γνώση έχει σχεδόν χάσει τον μορφωτικό-παιδευτικό της χαρακτήρα και έχει καρατομηθεί σε δόσεις, όπου από το δημοτικό ξεκινά η δοσοληψία τους. Όσο πιο πολλά εφόδια, τόσο πιο πολλές πιθανότητες για δουλεία ; Παλαιότερα για μια περίοδο μάλλον ναι, σήμερα εντάσσονται απλά στα τυπικά προσόντα, τα οποία όμως φέρουν ξεχωριστοί τύποι ανθρώπων, προσωπικότητες δηλαδή. Κι όμως μπροστά στην κατάκτηση των εφοδίων, η προσωπικότητα ξεπέφτει και αναδύεται το μπουλούκι.
Μα είναι δυνατόν να συγκρίνονται οι τοξικομανείς με τους φερέλπιδες σπουδαστές ; Εντελώς σχηματικά, αυτό μοιάζει να συμβαίνει. Δυστυχώς έχουμε οδηγηθεί σε μια διαδικασία δημιουργίας εξαρτημένων νέων ανθρώπων, νέων επιστημώνων, όχι από την επιστήμη και την γνώση, αλλά από δόσεις αυτών. Όπου η συνέχιση της ύπαρξης χωρίς στερητικά σύνδρομα( ανεργία, χαμηλοί μισθοί, κλπ) εξαρτάται και εξαρτά την λήψη δόσεων γνώσεις. Ένα ακόμα πτυχίο, μια ακόμα απόδειξη καταλληλότητας για εργασία, μια ακόμα δυνατότητα εξάρτησης από τις γνώσεις.
Βέβαια, δεν είναι λάθος, ούτε κατακριτέο να επιδιώκει κάποιος την λήψη πτυχίων, πιστοποιητικών, γλωσσομάθιας είτε όποιουδήποτε γνωστικού αντικειμένου. Ο προβληματισμός ξεκινά από το σημείο που αυτό παίρνει την μορφή εξάρτησης, τόσο ισχυρής όσο αυτής των τοξικομανών, που θα κάνουν τα πάντα για την δόση τους, κλεψιά, ληστεία, προδοσία, εκπόρνευση σώματος και ψυχής. Γιατί δυστυχώς σε αυτό το σημείο οδηγείται ίσως νομοτελειακά ένας νέος άνθρωπος αν δεν έχει κριτική σκέψη, αξίες και ιδανικά.
Η γνώση συνδέεται με το χρήμα και το χρήμα με την επιβίωση, και όλα αυτά μαζί δίνονται σε δόσεις πάνω σε μια διαδικασία συνεχούς λήψης μέχρι την διάλυση της ανθρώπινης υπόστασης και την μετατροπή σε πρεζάκι της γνώσης. Συνέδρια, ημερίδες, εκδηλώσεις, εργασίες, πτυχία, πιστοποιητικά, πρακτική άσκηση, όλα στο ίδιο καζάνι απογυμνωμένα από την ουσιαστική αξιακή τους υπόσταση και ιδωμένα ως δόσεις που θα φέρουν το χρήμα.
Νομίζω είναι μια πραγματικότητα και σήμερα με την αυξημένη ανεργία των νέων, δύσκολα μπορεί να αρνηθεί κάποιος ότι οι νέοι άνθρωποι φέρονται ως εξαρτημένοι για την πρέζα της γνώσης. Δεκάδες κέντρα εκμάθησης, δεκάδες προσόντα που πρέπει να μαζευτούν, οδηγόντας μάλλον σε ελάχιστους ουσιαστικά μορφωμένους και καταρτισμένους και ταυτόχρονα σε τεράστιες μάζες απλών κατόχων δόσεων γνώσης. Οι διοικήσεις των πανεπιστημίων το γνωρίζουν, οι επαγγελματικοί σύλλογοι επίσης, οι ίδιοι οι φοιτητές το νιώθουν και όμως αυτό το εμπόριο συνεχίζεται και μάλλον γνωρίζει περίοδο άνθισης.
Τι θα μπορούσε να αλλάξει; Μόνον η νοοτροπία, που με την σειρά της τους θεσμούς που αποκρυσταλλώνουν την εργασία και όλα αυτά μαζί την επιστροφή της γνώσης, στην έννοια της μόρφωσης στην πρωταρχική της αξία όπως την όρισαν οι αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι. Το φαινόμενο που περιγράφεται στο κείμενο δεν μπορεί να αναλυθεί μόνον από αυτή την σκοπιά και κάτι τέτοιο θα ήταν έλλειψη ουσιαστικής ανάλυσης, εδώ δίνεται απλώς μια ακραία σχηματική εικόνα ως ελάχιστη συνεισφορά στην διαπάλη των συνειδήσεων για το τι κοινωνία θέλουμε από και για τους νέους ανθρώπους.